Hver er mælieiningin 'hestar' um hey? Eru það hestburðir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver er mælieiningin 'hestar' um hey? Eru það hestburðir?

Í gamla daga voru hestar notaðir til þess að bera hey í hlöðu á Íslandi enda voru engar nútíma landbúnaðarvélar til og nánast engir vegir. Lítið var notast við hestvagna og þá helst litla tvíhjóla vagna.

Heyið var slegið og þurrkað úti á túni eða á engjum. Heyinu var svo rakað saman í sátur og þær bundnar í bagga sem vógu á bilinu 40 til 50 kíló. Einn hestur bar tvo bagga, hvorn á sinni hlið, og kallaðist það hestburður. Hestburður er því um 100 kíló eða 1 hektókíló.

Reiðingur úr torfi var sett á hestinn til að auðvelda honum burðinn og hlífa baki hans. Torfið var mjúkt og molnaði ekki. Ofan á reiðinginn var lagður klyfberi úr tré. Klyfberinn var bogalagaður með tveimur tréslám sem lögðust við hliðar hestsins honum til stuðnings. Á klyfberanum miðjum voru tveir krókar þar sem heyið var fest með snæri úr ull eða hrosshári.

Klyfberinn dregur nafn sitt af byrðum hestsins en orðið klyf þýðir einmitt baggi öðru megin á hesti og er skylt sögninni að kljúfa. Sögnin að klyfja þýðir að láta bagga á hest og klyfberi er því sérstakur búnaður til að hengja klyfjar á. Klyfjaður er sá sem ber mikið, og við tölum um að einhver beri þungar klyfjar ef mikið er á hann lagt. Klyfberabúnaðurinn var þannig að nauðsynlegt var að klyfjarnar væru álíka miklar báðum megin því að annars gat snarast um á hestinum sem kallað var.

Þegar heyið var komið á hestana voru þeir bundnir hver í annan. Við það myndaðist löng röð af hestum, svonefnd heybandslest. Hestarnir sem báru hey voru aðallega notaðir til burðar en ekki til reiðar og kölluðust klyfjahestar. Þessir hestar gátu oft borið mun þyngri byrðar en sem nemur einum hestburði. Klyjahestar voru til dæmis oft notaðir á löngum ferðalögum og þá var algengt að þeir bæru allt að 150 kg á bakinu.

Þessi aðferð við að koma heyi í hús var algeng fram yfir aldamótin 1900 en þá tóku vagnar víða við því hlutverki. Hross gat dregið rúmlega 300 kíló af heyi í vagni.

Heimildir:

Daniel Bruun, Íslenskt þjóðlíf í þúsund ár. Örn og Örlygur, 1987.

Ásgeir Blöndal Magnússon, Íslensk orðsifjabók. Orðabók Háskólans, 1989.

Myndir:

Úr bókinni Iceland for 1000 years eftir Daniel Bruun, fengnar af vefsetrinu Icelandic Horse Connection

Síðasta myndin er úr bók Jónasar Jónassonar frá Hrafnagili, Íslenskir þjóðhættir. Önnur útg. Reykjavík: Jónas og Halldór Rafnar, 1945. Bls. 82. -- Í sömu bók er einnig mynd af klyfbera og reiðingi, bls. 71....