Hvað er húspostilla og hvernig fóru húslestrar fram?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er húspostilla og hvernig fóru húslestrar fram?
Húspostillan er bókmenntategund sem telja má eitt einkenni á kristindómi mótmælenda. Eins og fleiri uppbyggileg rit var hún ætluð til upplestrar á heimilum. Húslestrar tíðkuðust hér á landi fram á 20. öld og eru til margar lýsingar á því hvernig þeir fóru fram. Á helgidögum og hátíðum var lesið úr húspostillu og fór sá lestur fram um miðjan dag, um ellefuleytið eða jafnvel enn fyrr. A jólum var lesið á kvöldin. Sums staðar var lesið úr postillunni áður en menn gengu til kirkju en annars staðar var lesið fyrir þá sem heima sátu meðan aðrir fóru til kirkju.

Af öllum þessum postillum, bæði frumsömdum og þýddum, kemst engin - hvað vinsældir og áhrif varðar - í hálfkvisti við Vídalínspostillu sem prentuð var í sjötta sinn árið 1744. Höfundur hennar var Jón biskup Vídalín (1666-1720). Jón var framúrskarandi predikari og postillan er gott dæmi um áhrif barokklistarinnar á íslenskar bókmenntir en að mati sumra fræðimanna, einkum danska guðfræðingsins Arne Møller (1929), má einnig greina ensk áhrif í ræðustíl Jóns Vídalín. Áhrifin eru einkum talin hafa borist með bókinni The Whole Duty of Man eftir Richard Allestree sem þýdd var á dönsku skömmu áður en Jón hélt til náms í Kaupmannahöfn. Gunnar Kristjánsson sem gaf Vídalínspostillu út árið 1995 og skrifaði ítarlegan inngang um höfundinn og ritið, telur þó að Møller hafi gert mun meira úr þessum ensku áhrifum en efni standi til. Að mati Gunnars ber postillan öll einkenni lúterskrar guðfræði barokktímans.

Mynd:

• Húslestur--August Schiøtt - emilssonw.blog.is. (Sótt 1.12.2015).

Þetta svar er fengið úr bókinni Íslenskar bókmenntir: Saga og samhengi, Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík 2021. Textinn er lítillega aðlagaður Vísindavefnum....