Hvernig varð getnaðarvarnarpillan til?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig varð getnaðarvarnarpillan til?
Upphaflega hljóðaði spurningin svona:

Hver er saga getnaðarvarnarpillunar (hvenær var hún fundin upp og annað)?

Lengi vel hafa konur leitað ýmissa leiða til þess að koma í veg fyrir getnað og hafa þannig einhverja stjórn á barneignum. Aðferðirnar hafa verið misgóðar og sjaldnast eitthvað til að treysta á. Tilkoma pillunnar eftir miðja síðustu öld gjörbreytti þessu.

Ein þeirra sem lagði sitt af mörkun til sögu pillunar var bandaríska kvenfrelsiskonan Margaret Sanger (1879-1966). Hún hafði lengi verið ötul baráttukona fyrir aukinni fræðslu og auknu aðgengi kvenna að getnaðarvörnum, ekki aðeins til að gera líf kvenna og mæðra auðveldara, heldur einnig vegna samfélagslegra áhrifa ótímabærra barneigna, líkt og offjölgunar eða fátæktar.^[1] Á seinni hluta fimmta áratugs 20. aldar var hún farin að gera sér í hugarlund kosti þess að til væri pilla sem gæti komið í veg fyrir ótímabærar þunganir. Sanger sá fyrir sér pillu sem konur gætu tekið hvenær sem er og væri óháð kynlífsathöfninni sjálfri, en sú hugmynd var nýmæli á þessum tíma. Pillan yrði því tæki sett í hendur kvenna til að takmarka barneignir eftir eigin höfði. Það taldi Sanger bæði vera rétt kvenna og á þeirra ábyrgð.

Í kringum 1950 komst Sanger í samband við líffræðinginn Gregory Goodwin Pincus (1903-1967), sem stundaði rannsóknir á sviði getnaðar og hormónastarfsemi og hafði í nokkurn tíma unnið sem ráðgjafi fyrir lyfjafyrirtækið G.D. Searle.^[2] Í kjölfarið hóf Pincus að rannsaka möguleikann á hormónatengdri getnaðarvörn. Hann fékk þó ekki beinan fjárhagslegan stuðnings frá lyfjafyrirtækinu til þeirrar vinnu þrátt fyrir áhuga þess á málinu, en fyrirtækið útvegaði einhver aðföng til rannsóknarvinnunnar. Þar sem stór hluti ríkja í Bandaríkjunum bönnuðu auglýsingar og sölu á getnaðarvörnum á þessum tíma þótti ekki vænlegt fyrir fyrirtæki að fjármagna rannsóknir á þessu sviði. Einnig var mögulegt að neikvæð viðhorf kaþólsku kirkjunnar til getnaðarvarna myndu hafa fjárhagsleg áhrif á fyrirtæki sem styddu slíkar rannsóknir, en um fjórðungur af bandarísku þjóðinni var kaþólskur í kringum 1960. Það var ekki fyrr en Pincus gat sýnt fram á fýsileika getnaðarvarnarpillunnar sem Searle veitti honum raunverulega fjárhagsaðstoð. Fram að því voru rannsóknir Pincus á pillunni að stærstum hluta fjármagnaðar af Katharine McCormick (1875-1967), fyrrum súffragettu og samstarfskonu Margaret Sanger í baráttunni fyrir auknu aðgengi að getnaðarvörnum.^[3]

Fyrstu tilraunirnar á pillunni voru gerðar árin 1954 og 1955 í samstarfi við fæðingarlækninn John Rock (1890–1984) sem hafði sérhæft sig í meðferðum á ófrjósemi. Þessar fyrstu tilraunir gáfu jákvæðar niðurstöður en þörf var á frekari rannsóknum með mun fleiri þátttakendum. Lögin gegn auglýsingum og sölu getnaðarvarna í mörgum fylkjum Bandaríkjanna gerðu Pincus og Rock erfitt fyrir að halda tilraunirnar í Bandaríkjunum og því var ákveðið að gera næstu tilraunir í Púertó Ríkó. Landið þótti tilvalinn staður fyrir slíkar tilraunir, bæði var talið að þar væru konur áhugasamar um þátttöku í rannsókninni vegna vilja þeirra til að takmarka barneignir í kjölfar offjölgunar í landinu en einnig gaf lágt menntunarstig kvenna rannsakendum tækifæri á að kanna hvort ómenntaðar og ólæsar konur gætu farið eftir þeim leiðbeiningum sem fylgdu pillunni. Niðurstöður þessara tilrauna reyndust afar jákvæðar og var pillan talin koma í veg fyrir getnað í nærri 100% tilvika ef konurnar fylgdu leiðbeiningunum rétt og tóku pilluna daglega.

Enovid, fyrsta tegund pillunnar, fékk upphaflega markaðsleyfi í Bandaríkjunum árið 1957 og þá sem lyf gegn kvensjúkdómum. Aðeins átti þó að ávísa á lyfið í styttri tíma vegna óvissu um áhrif þess og öryggi til lengri tíma. Í kjölfar frekari tilrauna veitti bandaríska matvælaeftirlitið Enovid markaðsleyfi sem getnaðarvörn árið 1960, með þeim skilyrðum að lyfið væri einungis notað í tvö ár í senn.^[4]

Tilvísanir:

1. ^ Watkins, On the Pill. Ástríða Sanger fyrir auknu aðgengi að getnaðarvörnum var einnig sprottin út frá mannkynbótastefnu, þeirri hugmynd að þeir sem taldnir voru æðri (hvít miðstétt t.d.) ættu frekar að eignast börn en þeir sem voru taldnir óæðri (fátækir, innflytjendur, fatlaðir t.d.). Um mannkynbótastefnuna sjá einnig: Gordon, bls. 244 og Þorsteinn Vilhjálmsson, bls. 125.
2. ^ Watkins, On the Pill, 14, 16, 20-21.
3. ^ Watkins, On the Pill, 26-27; Gordon, The Moral Property of Women, 286-288.
4. ^ Watkins, On the Pill, 28-32; Gordon, The Moral Property of Women, 287-288.

Heimildir og myndir:

• Gordon, Linda. The Moral Property of Women. A History of Birth Control Politics in America. Chicago: University of Illinois Press, 2007.
• Watkins, Elizabeth Siegel, On the Pill. A Social History of Oral Contraceptives, 1950-1970. Baltimore: The John Hopkins University Press, 1998.
• Þorsteinn Vilhjálmsson, „Betra fólk“. Tengsl takmarkana barneigna og mannkynbóta í íslenskri orðræðu 1923-1938, Saga 59, nr. 1 (2021): 118-151.
• Margaret Sanger visits Los Angeles.jpg - Wikimedia Commons. Birt undir Creative Commons Attribution 4.0 International. (Sótt 4.12.2023).
• Gregory Pincus.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 4.12.2023).
• Katharine McCormick on April 22, 1913.png - Wikimedia Commons. (Sótt 4.12.2023).
• When matron was scary and nanny really did know best - Mail Online. (Sótt 4.12.2023).

...