Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?

Flokkun:

18.7.2001
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?

Guðrún Kvaran

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Orðið herbergi kemur fyrir í fornu máli í merkingunni 'íbúðarhús, gististaður'. Það er síðar einnig notað um 'vistarveru'. Orðið er til í nágrannamálunum, nýnorsku herbyrgi, sænsku härberge, dönsku herberg(e), í merkingunni 'gististaður, húsaskjól'. Það er talið tökuorð úr miðlágþýsku herberge 'gistihús', sbr. háþýsku Herberge í sömu merkingu. Að baki þýska orðinu liggja nafnorðið Heer 'her' og sögnin bergen 'bjarga'. Upprunaleg merking orðsins er því 'vistarvera, skýli, hernum til bjargar'.

Orðið stígvél, sem dæmi eru um frá 16. öld, á rætur að rekja til ítalska orðsins stivale 'sumarskór' sem aftur er komið úr miðaldalatínu aestvalis 'sumarlegur', sbr. latínu aests 'sumar'. Í forníslensku kemur fyrir orðið stýfill 'skór' sem svarar til dönsku støvle, færeysku stivli. Það orð er líklega komið í íslensku úr miðlágþýsku stevel. Hvort orðið stígvél hefur þróast úr stífill eða er síðar komið inn í málið sem ummyndað tökuorð úr støvle er ekki ljóst.

Sjá t.d. Íslenska orðsifjabók eftir Ásgeir Blöndal Magnússon, bls. 959.

Um orðsifjar orðsins herbergi má lesa nánar í svari Guðrúnar Kvaran við spurningunni: Er til einhver skýring á mismunandi merkingu orðanna herbergi, rúm, sæng og dýna á íslensku annars vegar og hins vegar hinum norrænu málunum.

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

18.7.2001

Spyrjandi

Þórný Ásta Þorsteinsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?“ Vísindavefurinn, 18. júlí 2001, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=1799.

Guðrún Kvaran. (2001, 18. júlí). Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=1799

Guðrún Kvaran. „Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?“ Vísindavefurinn. 18. júl. 2001. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=1799>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?
Orðið herbergi kemur fyrir í fornu máli í merkingunni 'íbúðarhús, gististaður'. Það er síðar einnig notað um 'vistarveru'. Orðið er til í nágrannamálunum, nýnorsku herbyrgi, sænsku härberge, dönsku herberg(e), í merkingunni 'gististaður, húsaskjól'. Það er talið tökuorð úr miðlágþýsku herberge 'gistihús', sbr. háþýsku Herberge í sömu merkingu. Að baki þýska orðinu liggja nafnorðið Heer 'her' og sögnin bergen 'bjarga'. Upprunaleg merking orðsins er því 'vistarvera, skýli, hernum til bjargar'.

Orðið stígvél, sem dæmi eru um frá 16. öld, á rætur að rekja til ítalska orðsins stivale 'sumarskór' sem aftur er komið úr miðaldalatínu aestvalis 'sumarlegur', sbr. latínu aests 'sumar'. Í forníslensku kemur fyrir orðið stýfill 'skór' sem svarar til dönsku støvle, færeysku stivli. Það orð er líklega komið í íslensku úr miðlágþýsku stevel. Hvort orðið stígvél hefur þróast úr stífill eða er síðar komið inn í málið sem ummyndað tökuorð úr støvle er ekki ljóst.

Sjá t.d. Íslenska orðsifjabók eftir Ásgeir Blöndal Magnússon, bls. 959.

Um orðsifjar orðsins herbergi má lesa nánar í svari Guðrúnar Kvaran við spurningunni: Er til einhver skýring á mismunandi merkingu orðanna herbergi, rúm, sæng og dýna á íslensku annars vegar og hins vegar hinum norrænu málunum....