Hvað er snákaolía og hverjir seldu hana?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er snákaolía og hverjir seldu hana?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hverjir voru snákaolíusölumenn?

Hugakið snákaolía er notað um ýmsar vörur ætlaðar til hjálækninga. Íslenska hugtakið hjálækningar er þýðing á ensku orðunum 'complementary' eða 'alternative medicine'.

Til hjálækninga flokkast þær aðferðir til lækninga sem samrýmast ekki eða eru á skjön við hefðbundna læknisfræði. Gróflega er hægt að skipta hjálækningum í þrennt eftir áhrifum þeirra. Sumt innan hjálækninga getur haft jákvæð áhrif á sjúklinga, annað er gagnslaust og sumt beinlínis skaðlegt. Eitt einkenni hjálækninga er að oft eru þær auglýstar og kynntar með gylliboðum.

Hugtakið snákaolía hefur á sér neikvæðan blæ og er yfirleitt notað um þann hluta hjálækninga sem er annað hvort gagnslaus eða jafnvel skaðlegur. Fjárplógsstarfsemi er nátengd hugtakinu og talað er um svonefnda sölumenn snákaolíu (e. snake oil salesman)

Sala á snákaolíu á líklega rætur að rekja til þess tíma þegar kínverskir farandverkamenn unnu við lagningu járnbrautarteina í Bandaríkjunum. Talið er að allt að 180.000 kínverskir verkamenn hafi flutt til Bandaríkjanna á árunum 1849 til 1882. Sumir þeirra höfðu með sér olíu til að bera á sára liði. Olían var unnin úr kínverskum vatnasnáki (Enhydris chinensis). Samverkamenn þeirra komust þá í kynni við olíuna.

Farandsölumenn í Vesturheimi tóku upp á því að framleiða og selja snákaolíu. Eðli málsins samkvæmt var erfitt að nálgast kínverska vatnasnáka í Vesturheimi og ekki er endilega víst að framleiðendur hafi talið tegundina nauðsynlega við gerð olíunnar. Í stað vatnasnákanna var meðal annars notuð olía úr skröltormum. Til að gefa vörunni trúverðugan blæ vísuðu sölumenn iðulega til þess að uppskrift olíunnar væri sótt til græðara af ættum frumbyggja í Vesturheimi. Einhver hefð var fyrir lækningum með skröltormafeiti meðal vissra ættbálka indjána á þessum tíma.

Einn þekktasti sölumaður snákaolíu var kúrekinn Clark Stanley (f. um 1854). Hann hafði viðurnefnið 'konungur skröltormanna' (e. The Rattlesnake King). Snákaolía sem hann seldi var efnagreind árið 1917. Í henni fannst engin snákaolía, hvorki úr skröltormum né öðrum snákum. Greiningin leiddi í ljós að vara Stanleys innihélt jarðolíu, rauðan pipar, terpentínu og örlítið af olíu sem líklega kom úr nautgripum.

Sumir framleiðendur tóku upp á því að merkja vörur sínar með þeim hætti að ekki væri hægt að áfellast þá fyrir að bjóða svikna vöru. Á flösku eins framleiðanda stóð: „þekkt um árabil sem snákaolía en inniheldur enga snákaolíu.“

Heimildir:

• How Snake Oil Got a Bad Rap (Hint: It Wasn’t The Snakes’ Fault) | Collectors Weekly. (Skoðað 5.03.2015).
• Snake oil - Wikipedia, the free encyclopedia. (Skoðað 5.03.2015).
• A History Of 'Snake Oil Salesmen' : Code Switch : NPR. (Skoðað 5.03.2015).
• Hjálækningar, kukl og heilsusvindl | 12. tbl. 99.árg. 2013 | 2013 | Tölublöð | Læknablaðið. (Skoðað 5.03.2015).
• Hjálækningar | Upplýst!. (Skoðað 5.03.2015).
• Um hjálækningar. (Skoðað 5.03.2015).
• Snake Oil: A Guide for Connoisseurs - CSI. (Skoðað 5.03.2015).
• Peddling Snake Oil - CSI. (Sótt 5.03.2015).

Myndir:

• Chinese firm wins $567M contract to build rail cars in Springfield. (Sótt 5.03.2015).
• Just a taste of the health care PR stuff one blogger sees in a year. (Sótt 5.03.2015).

...