Eru háþýska og lágþýska tvær mállýskur eða tvö tungumál?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Eru háþýska og lágþýska tvær mállýskur eða tvö tungumál?
Hér er rétt að telja að um tvö tungumál sé að ræða. Háþýska er tungumál ekki mállýska. Lágþýska (þ. Plattdeutsch/Niederdeutsch, e. Low German) er töluð á landssvæðunum í Norður-Þýskaland. Það er nokkuð umdeilt hvort lágþýska er sjálfstætt tungumál en hún hefur verið viðurkennd af Evrópuráðinu sem tungumál (Evrópusáttmáli um svæðisbundin tungumál og tungumál minnihlutahópa) og meðal annars þess vegna er eðlilegt að líta á lágþýsku sem tungumál. Það má geta þess að Hansakaupmennirnir töluðu lágþýsku.

Marteinn Lúther sem fæddist árið 1486 í bænum Eisleben (nú í sambandslandinu Sachsen-Anhalt) lagði grundvöllinn að núverandi háþýsku þegar hann dvaldi sem ungherrann Jörg í Wartburgkastalanum (nú í sambandslandinu Thüringen) í skjóli hertogans þar og þýddi Biblíuna yfir á þýsku á árunum 1521 til 1522. Málhefðir landssvæðisins þar sem Lúther ólst upp og starfaði á mótuðu þá þýsku sem hann notaði í þýðingunni.

Það má til gamans alveg velta fyrir sér hvaða áhrif það hefði haft á þróun þýskunnar ef Marteinn Lúther hefði fæðst í Norður-Þýskalandi, til dæmis Brimarborg eða Hamborg, en lífshlaup hans að öðru leyti orðið eins og það varð. Þá hefði hann talað lágþýsku og ef til vill hefði þýska ritmálið orðið með allt öðrum hætti en það er í dag og væntanlega mun líkara íslensku þar sem lágþýsku svipar oftar til íslenskunnar. Hér skulu tilgreind nokkur dæmi úr lágþýsku: ‚Dóttir‘ er Dochder á lágþýsku en Tochter á háþýsku, ‚hús‘ er Hus á lágþýsku en Haus á háþýsku, ‚hvítt‘ er witt á lágþýsku en weiß á háþýsku, ‚lítið‘ er lütt á lágþýsku en wenig á háþýsku.

Heimildir og mynd:

• Werner König: dtv-Atlas Deutsche Sprache. 12. útgáfa. München 1998
• Plattdeutsches Wörterbuch, deutsch, plattdeutsch. Skoðað 10.10.2014.
• Mynd: Kohltourhauptstadt: Lektion 1. (Sótt 14.10.2014).

...