Sólin Sólin Rís 10:26 • sest 16:02 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:04 • Sest 15:19 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 01:05 • Síðdegis: 13:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:12 • Síðdegis: 20:04 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:26 • sest 16:02 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:04 • Sest 15:19 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 01:05 • Síðdegis: 13:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:12 • Síðdegis: 20:04 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Náttúruvísindi og verkfræði Veðurfræði Er eitthvað til í því að morgunroði boði vætu en kvöldroði þurrk? Ef svo er, hvers vegna?

Flokkun:

19.10.2000
Náttúruvísindi og verkfræði Veðurfræði

Er eitthvað til í því að morgunroði boði vætu en kvöldroði þurrk? Ef svo er, hvers vegna?

Haraldur Ólafsson



Gömul trú er að morgunroðinn væti en kvöldroðinn bæti og er þá þurrkur talinn til bóta.

Erfitt er að leggja mat á hversu marktæk þessi regla er. Við hefðbundnar veðurathuganir er roði á himni ekki skráður, svo að leita þyrfti annarra heimilda eða gera sérstakar athuganir um nokkra hríð. Hugsanlega mætti meta líkur á roða á himni frá gervihnattamyndum af skýjum, en það væri viðamikið verk og óhjákvæmileg óvissa í niðurstöðum.

Forsenda þess að morgun- eða kvöldroði sjáist er að sól sé ekki hulin skýjum. Morgunroði sést semsagt ef léttskýjað er í austri og til að kvöldroði verði þarf að vera léttskýjað í vestri. Ef sólin skín upp undir ský sem eru nærri þeim sem horfir getur roðinn orðið mjög mikill.

Nú hagar svo til að skýja- og úrkomukerfi koma oftast að Íslandi úr suðvestri og berast til norðausturs. Má því túlka kvöldroðann á þann veg að ekkert slíkt kerfi sé um það bil að koma upp að landinu og því ekki yfirvofandi úrkoma. Skýjabakki sem eykur á morgunroða gæti verið undanfari rigningar sem er að berast úr vestri eða suðvestri, en ef svo er fengjust um það betri upplýsingar með því einu að líta til vesturs og athuga hversu þungbúið væri í þeirri átt.

Ljóst er að þessi aðferð við veðurspár á misvel við eftir landshlutum á Íslandi. Suðvestanlands fylgir úrkoma oftast skýja- og úrkomukerfum sem koma úr suðvestri, en það á síður við norðaustanlands. Margir aðrir annmarkar eru á að beita roðareglum við veðurspár. Má þar til dæmis nefna að skýjakerfi geta borist hraðar en svo að til þeirra sjáist að kvöldi þótt hann nái að þykkna upp yfir nóttina og rigni með morgninum. Þá fellur hluti úrkomu á Íslandi úr skúraskýjum sem ekki tengjast stórum skýja- og úrkomukerfum, heldur myndast á svipuðum slóðum og úrkoman fellur. Það á til dæmis við um síðdegisskúrir á sumardögum, en þar fer einmitt úrkoma sem olli áhyggjum hjá stórum hluta þeirra kynslóða sem studdust helst við veðurboða í stíl við morgun- og kvöldroða.

Mynd úr kvikmyndinni: Á hverfanda hveli (Gone With the Wind)

Höfundur

Haraldur Ólafsson

Haraldur Ólafsson

prófessor í veðurfræði við HÍ

Útgáfudagur

19.10.2000

Spyrjandi

Birna Kristinsdóttir, Páll Sigurðsson og Sævar Öfjörð Magnússon

Efnisorð

Tilvísun

Haraldur Ólafsson. „Er eitthvað til í því að morgunroði boði vætu en kvöldroði þurrk? Ef svo er, hvers vegna?“ Vísindavefurinn, 19. október 2000, sótt 24. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=1008.

Haraldur Ólafsson. (2000, 19. október). Er eitthvað til í því að morgunroði boði vætu en kvöldroði þurrk? Ef svo er, hvers vegna? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=1008

Haraldur Ólafsson. „Er eitthvað til í því að morgunroði boði vætu en kvöldroði þurrk? Ef svo er, hvers vegna?“ Vísindavefurinn. 19. okt. 2000. Vefsíða. 24. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=1008>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Er eitthvað til í því að morgunroði boði vætu en kvöldroði þurrk? Ef svo er, hvers vegna?


Gömul trú er að morgunroðinn væti en kvöldroðinn bæti og er þá þurrkur talinn til bóta.

Erfitt er að leggja mat á hversu marktæk þessi regla er. Við hefðbundnar veðurathuganir er roði á himni ekki skráður, svo að leita þyrfti annarra heimilda eða gera sérstakar athuganir um nokkra hríð. Hugsanlega mætti meta líkur á roða á himni frá gervihnattamyndum af skýjum, en það væri viðamikið verk og óhjákvæmileg óvissa í niðurstöðum.

Forsenda þess að morgun- eða kvöldroði sjáist er að sól sé ekki hulin skýjum. Morgunroði sést semsagt ef léttskýjað er í austri og til að kvöldroði verði þarf að vera léttskýjað í vestri. Ef sólin skín upp undir ský sem eru nærri þeim sem horfir getur roðinn orðið mjög mikill.

Nú hagar svo til að skýja- og úrkomukerfi koma oftast að Íslandi úr suðvestri og berast til norðausturs. Má því túlka kvöldroðann á þann veg að ekkert slíkt kerfi sé um það bil að koma upp að landinu og því ekki yfirvofandi úrkoma. Skýjabakki sem eykur á morgunroða gæti verið undanfari rigningar sem er að berast úr vestri eða suðvestri, en ef svo er fengjust um það betri upplýsingar með því einu að líta til vesturs og athuga hversu þungbúið væri í þeirri átt.

Ljóst er að þessi aðferð við veðurspár á misvel við eftir landshlutum á Íslandi. Suðvestanlands fylgir úrkoma oftast skýja- og úrkomukerfum sem koma úr suðvestri, en það á síður við norðaustanlands. Margir aðrir annmarkar eru á að beita roðareglum við veðurspár. Má þar til dæmis nefna að skýjakerfi geta borist hraðar en svo að til þeirra sjáist að kvöldi þótt hann nái að þykkna upp yfir nóttina og rigni með morgninum. Þá fellur hluti úrkomu á Íslandi úr skúraskýjum sem ekki tengjast stórum skýja- og úrkomukerfum, heldur myndast á svipuðum slóðum og úrkoman fellur. Það á til dæmis við um síðdegisskúrir á sumardögum, en þar fer einmitt úrkoma sem olli áhyggjum hjá stórum hluta þeirra kynslóða sem studdust helst við veðurboða í stíl við morgun- og kvöldroða.

Mynd úr kvikmyndinni: Á hverfanda hveli (Gone With the Wind)

...