Hver er uppruni orðsins felmtur eins og í "felmtri sleginn"?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver er uppruni orðsins felmtur eins og í "felmtri sleginn"?
Orðið felmtur kemur þegar fyrir í fornu máli í merkingunni ‘ótti’. Það er með stofnlægu r-i, sem merkir að r helst í gegnum alla beyginguna (þf. felmtur, þgf. felmtri, ef. felmturs), til dæmis að vera felmtri sleginn, eða að ‘verða mjög hræddur’.

Nafnorðið er leitt af sögninni felmta, ‘óttast, verða hræddur’, samanber að verða felmt við, það er ‘verða bilt við’. Í fornu máli kemur einnig fyrir lýsingarorðið felmsfullur, eða ‘skelfdur, óttasleginn’. Það er líklega leitt af nafnorðinu felmur, ‘ótti’, sem heimildir hafa þó ekki fundist um í fornu máli.

Felmtur (Ópið, málverk eftir Edvard Munch, 1893).

Í íslensk-latnesk-danskri orðabók Björns Halldórssonar, sem skrifuð var á síðari hluta 18. aldar en gefin út 1814, er nafnorðið felmur í merkingunni ‘ótti’. Orðið finnst einnig í dansk-íslenskri orðabók Gunnlaugs Oddssonar frá 1819. Það hefur því verið þekkt en sennilega lotið í lægra haldi fyrir felmtri.

Þróunin er sennilega sú að af nafnorðinu felmur er myndað lýsingarorðið felmsfullur og sögnin að felmta með t-viðskeyti sem algengt var til myndunar sagna í fornu máli. Af sögninni felmta er síðan leitt nafnorðið felmtur. Í nýnorsku er til nafnorðið felm í merkingunni ‘ótti’ og í þýskri mállýsku er einnig til orðið Felm í sömu merkingu. Hvort tveggja styður hugmyndir um tilvist orðsins felmur.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Af hverju fær fólk fælni (fóbíur) og hvaða meðferð er hægt að beita við henni? eftir Heiðu Maríu Sigurðardóttur.
• Er hægt að lækna fólk sem „paníkerar“? Hvað með fólk með áráttu eða þráhyggju? eftir Jakob Smára.
• Hvernig er hægt að fá hland fyrir hjartað? eftir Guðrúnu Kvaran.

Mynd:

• Image:The Scream.jpg. Wikipedia: The Free Encyclopedia.

...