Getur maður sem kann ekki íslensku komist á þing eða orðið forseti?

Hér er einnig svarað spurningunni:

• Hver eru skilyrðin til kosningaréttar? (Róbert)

Í stjórnarskránni er að finna skilyrði þess að mega bjóða sig fram til þings eða embættis forseta Íslands.

Í 4. grein stjórnarskrárinnar segir:

Kjörgengur til forseta er hver 35 ára gamall maður, sem fullnægir skilyrðum kosningarréttar til Alþingis, að fráskildu búsetuskilyrðinu.

Í 34. grein segir:

Kjörgengur við kosningar til Alþingis er hver sá ríkisborgari sem kosningarrétt á til þeirra og hefur óflekkað mannorð.
Hæstaréttardómarar eru þó ekki kjörgengir.

Báðar greinarnar vísa því til reglna um kosningarétt. Skilyrði þess að hafa kosningarrétt er að finna í 33. grein stjórnarskrárinnar og hljóðar hún svo:

Kosningarrétt við kosningar til Alþingis hafa allir sem eru 18 ára eða eldri þegar kosning fer fram og hafa íslenskan ríkisborgararétt. Lögheimili á Íslandi, þegar kosning fer fram, er einnig skilyrði kosningarréttar, nema undantekningar frá þeirri reglu verði ákveðnar í lögum um kosningar til Alþingis.

Í 1. grein laga 24/2000 um kosningar til Alþingis segir:

Kosningarrétt við kosningar til Alþingis á hver íslenskur ríkisborgari sem náð hefur 18 ára aldri þegar kosning fer fram og lögheimili á hér á landi.

Í 4. grein laganna segir:

Kjörgengur við kosningar til Alþingis er hver sá sem kosningarrétt á samkvæmt 1. grein og hefur óflekkað mannorð. Hæstaréttardómarar og umboðsmaður Alþingis eru þó ekki kjörgengir.

Ef við tökum þetta saman þá sést að skilyrðin til að mega bjóða sig fram sem forseti Íslands eru:

• 35 ára aldur
• Íslenskur ríkisborgararéttur

Skilyrði til þess að bjóða sig fram til þings eru hins vegar:

• 18 ára aldur
• Íslenskur ríkisborgararéttur
• Lögheimili á Íslandi
• Óflekkað mannorð
• Gegnir ekki stöðu hæstaréttardómara eða umboðsmanns Alþingis

Af þessu er ljóst að kjörgengisskilyrði fela ekki í sér sjálfstæðar kröfur um íslenskukunnáttu. Íslensks ríkisborgararéttar er hins vegar krafist.

Í lögum 100/1952 eru talin upp þau skilyrði sem umsækjandi þarf að uppfylla til að fá íslenskan ríkisborgararétt. Íslenskukunnátta er ekki eitt af þeim skilyrðum.

Lagalega eru því ekki gerð skilyrði um íslenskukunnáttu til að njóta kjörgengis.