Hvar varð öflugasti jarðskjálfti sem mælst hefur á jörðinni?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvar varð öflugasti jarðskjálfti sem mælst hefur á jörðinni?
Samkvæmt upplýsingum frá Bandarísku jarðvísindastofnuninni (U.S. Geological Survey) eru stærstu jarðskjálftar sem mælst hafa frá því að mælingar hófust í byrjun síðust aldar eftirfarandi:

	Staður	Dagsetning	Stærð
1	Chile	22. maí 1960	9,5
2	Alaska (Prince William Sound)	28. mars 1964	9,2
3	Indónesía (undan strönd Súmötru)	26. desember 2004	9,1
4	Undan strönd Japan	11. mars 2011	9,1
5	Kamtsjatka	4. nóvember 1952	9,0
6	Undan strönd Chile	27. febrúar 2010	8,8
7	Undan strönd Ekvador	31. janúar 1906	8,8
8	Alaska (Rateyjar)	4. febrúar 1965	8,7
9	Indónesía (norður Súmatra)	28. mars 2005	8,6
10	Assam - Tíbet	15. ágúst 1950	8,6
11	Indónesía (undan strönd Súmötru)	11. apríl 2012	8,6
12	Alaska (Andreanofeyjar)	9. mars 1957	8,6
13	Suður af Alaska (Unimak eyja)	1. apríl 1946	8,6
14	Indónesía (Bandahaf)	1. febrúar 1938	8,5
15	Landamæri Chili og Argentínu	11. nóvember 1922	8,5
16	Kúrileyjar	13. október 1963	8,5
17	Kamtsjatka	3. febrúar 1923	8,4
18	Indónesía (suður Súmatra)	12. september 2007	8,4
19	Undan strönd Perú	23. júní 2001	8,4
20	Undan strönd Japan	2. mars 1933	8,4

Á myndinni hér að neðan má sjá staðsetningu þessara jarðskjálfta og vísa númerin til númera í töflunni.

Eins og sést á töflunni varð stærsti jarðskjálfti frá upphafi mælinga í Chile þann 22. maí 1960. Sá skjálfti mældist 9,5 stig og var skjálftamiðjan um 160 km úti fyrir strönd landsins. Þessi mikli jarðskjálfti olli verulegu tjóni, aðallega í suðurhluta Chile en einnig á Hawaii, í Japan, á Filippseyjum og í Bandaríkjunum. Skjálftinn kostaði yfir 2.000 manns lífið í Chile, um 3.000 manns slösuðust og 2 milljónir manna voru heimilislausar á eftir. Fjárhagslegt tjón í Chile af völdum skjálftans var metið 550 milljónir bandaríkjadala á þeim tíma.

Stórum jarðskjálftum á hafsbotni geta fylgt skjálftaflóðbylgjur sem kallast tsunami á ýmsum erlendum málum. Þetta fyrirbæri eru öldur sem fara með 500-1000 km hraða á klukkustund um úthafið. Þær eru lágar á rúmsjó en rísa þegar þær koma á grunnsævi og geta verið margir metrar á hæð þegar þær skella á land.

Við jarðskjálftann í Chile myndaðist skjálftaflóðbylgja sem gekk yfir Kyrrahafið og kostaði 61 mann lífið á Hawaii, 138 mannslíf í Japan og 32 á Filippseyjum auk fjölda slasaðra. Eignatjón í þessum löndum og á vesturströnd Bandaríkjanna var metið samtals 625.000 milljónir dala.

Slík flóðbylgja myndaðist einnig í jarðskjálftanum undan strönd Súmötru á annan í jólum 2004 og er hún ein megin orsök þess gríðarlega manntjóns sem varð í kjölfar skjálftans. Talið er að rúmlega 227.000 manns hafi farist í þessum hamförum og hundruðir þúsunda misst heimili sín. Þar með er þetta einn af mannskæðustu jarðskjálftum síðustu 100 ára. Flóðbylgja er einnig ein ástæða þess mikla tjóns sem fylgdi jarðskjálftanum undan strönd Japan í mars árið 2011.

Þrátt fyrir það mikla manntjórn sem varð í kjölfar jarðskjálftans undan stönd Súmötru er ekki beint samband á milli stærðar jarðskjálfta og þess tjóns sem þeir valda. Samkvæmt tölfræðisíðunni Our World in Data og vef NOAA National Centers for Environmental Information eru mannskæðustu jarðskjálftar síðustu rúmlega 100 ára eftirfarandi:

Staður	Dagsetning	Manntjón	Stærð
Haítí	12. janúar 2010	316.000*	7
Kína (Tangshan)	27. júlí 1976	242.769**	7,5
Undan strönd Súmötru	26. desember 2004	227.898***	9,1
Kína (Gansu)	16. desember 1920	200.000	7,8
Japan (Kwanto)	1. september 1923	142.800	7,9
Sovétríkin (Túrkmenistan, Ashgabat)	5. október 1948	110.000	7,3
Kína (austur Sichuan)	12. maí 2008	87.587	7,9
Pakistan	8. október 2005	86.000	7,6
Ítalía (Messína)	28. desember 1908	72.000	7,2
Perú	31. maí 1970	70.000	7,9

*316.000 er opinbert mat á manntjóni í kjölfar skjálftans en aðrar og lægri tölur hafa einnig verið nefndar.

**242.769 er opinber tala um manntjón en áætlað er að mun fleiri hafi farist, allt að 650.000.

***Tölurnar hér eiga bæði við um fjölda látinna og þeirra sem saknað var. Fyrst eftir skjáftann var þessi tala mun hærri en í apríl 2005 lækkuðu stjórnvöld í Indónesíu tölu um þann fjölda sem saknað var (og talið var að væru látinn) um ríflega 50.000.

Ef þessi tafla er borin saman við töfluna um stærstu jarðskjálfta sem mælst hafa á jörðinni má sjá að þeir allra stærstu eru ekki þeir sem ollið hafa mestu manntjóni að skjálftanum undan Súmötru 2004 undanskildum. Ástæðan er sú að ýmsar ytri aðstæður hafa áhrif á hversu mikið mann- og eignartjón verður. Til dæmis skiptir máli á hversu miklu dýpi upptök skjálfta eru, en minna tjón verður af völdum djúpra skjálfta en skjálfta af sömu stærð sem eiga upptök sín nær yfirborði jarðar. Gerð mannvirkja, byggingarlag, byggingarefni og undirstaða hefur mikið að segja um það hversu mikið tjón verður. Einnig skiptir miklu máli hversu þéttbýlt er á áhrifasvæði skjálftans og á hvaða tíma sólahrings skjálftinn verður, það er hvort fólk er innanhúss eða utandyra. Hvort skriðuföll, skjálftafljóðbylgjur, eldar eða aðrar hamfarir fylgja í kjölfar skjálfta hefur einnig mikið að segja um tjón.

Heimildir og kort:

• Þorleifur Einarsson 1991. Myndun og mótun lands. Reykjavík, Mál og menning.
• U.S. Geological Survey - Earthquake Hazards
• Hannah Ritchie (2018). What were the world’s deadliest earthquakes? - Our world in Data.
• NCEI Hazard Earthquake Search - NOAA

Hér er einnig svarað spurningunum:

• Hversu stór var öflugasti jarðskjálfti sem mælst hefur og hvað dóu margir?
• Hverjir eru stærstu jarðskjálftar heims?
• Hver var skæðasti jarðskjálfti í heimi og hvað varð mikið tjón af honum?

Aðrir spyrjendur eru: Ingibjörg Guðmundsdóttir, Fjóla Hrund Björnsdóttir, Bogga Einarsdóttir, Hjördís Sigurðardóttir og Auður Hreinsdóttir.

...