Gæti ég fengið að vita allt um fálka?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Gæti ég fengið að vita allt um fálka?
Fálkinn (Falco rusticolus) er ein af þremur ránfuglstegundum sem verpir hér á landi. Fálkinn er stærsta fálkategund heims. Karlfuglar eru um 900-1500 grömm og kvenfuglar um 1300-2100 grömm. Minnsta fálkategundin, smyrill (Falco columbriaris) lifir einnig á Íslandi.

Um 250-300 varppör af fálka eru á Íslandi. Fuglarnir verpa um allt land en aðallega þó á norðausturlandi. Þar er mest af rjúpu sem er mikilvægasta fæða fálkans. Fuglafræðingar telja að í íslenska fálkastofninum séu um 1000 til 1500 fuglar. Fálkar lifa allt í kringum norðurheimskautið en þeir finnast ekki fyrir sunnan 60° breiddargráðu.

Erlendis eru fálkastofnar í ágætu ásigkomulagi. Áætlað er að í varpstofnum í Kanada og Alaska séu þúsundir para en í Evrópu er stofninn um 480-880 pör. Um helmingur af útbreiðslusvæði fálkans liggur í Rússlandi og upplýsingar um stofninn þar eru mjög litlar enda er svæðið í Norður-Síberíu illt yfirferðar og lítt kannað.

Kjörsvæði fálkans eru opin svæði og hann er því mjög sjaldgæfur í barrskógabeltinu. Einstaka sinnum gera fálkar sér hreiður í trjám en klettar eru þó algengasta hreiðurstæðið. Erlendis eru smáspendýr stór hluti af fæðu fálka, til dæmis snæhérar og læmingjar, en hérlendis er rjúpan mikilvægasta bráð hans. Fálkar sem lifa nærri sjó veiða oft sjófugla.

Varptíminn hefst snemma á vorin, oftast í mars/apríl. Fálkinn er ekki mikið fyrir hreiðurgerð, algengt er að hann ræni hreiðurlaupa hrafna. Oftast velur fálkinn sér hreiðurstæði á óaðgengilegum stöðum; í hamraveggjum eða árgljúfrum. Kvenfuglinn verpir vanalega 3-4 eggjum og sér um útungun en karlfuglinn aflar fæðu.

Þegar karlfuglinn kemur með bráð í hreiðrið reitir kvenfuglinn bráðina og matreiðir ofan í ungana. Karlfuglinn situr vanalega nærri hreiðrinu á meðan. Þegar ungarnir eru orðnir stærri fer kvenfuglinn einnig á veiðar. Ungarnir verða fleygir eftir 6 til 7 vikur, um miðjan júlí, og yfirgefa þá hreiðrið.

Fálkinn hefur verið alfriðaður hérlendis frá 1940 og óheimilt er að koma nærri fálkahreiðri nema með leyfi frá Umhverfisráðuneytinu. Fyrr á öldum var fálkinn vinsæll til útflutnings enda rándýrt gæludýr sem aðeins hæfði tignustu mönnum, konungum og soldánum. Um miðbik 18. aldar voru um 100-200 fuglar fluttir árlega úr landi.

Þrjú litaafbrigði fálkans eru þekkt: dökkt afbrigði (dökkgráir og nærri því svartir fuglar), hvítt afbrigði sem finnst einungis á Grænlandi og grátt afbrigði. Íslenski fálkinn tilheyrir gráa afbrigðinu, en það litarafbrigði fyrirfinnst hjá flestum stofnum.

Myndir:

• Gyrfalcon - IUCN Red list. (Sótt 1.3.2022).
• Jaktfalk (Falco rusticolus).JPG. (Sótt 1.3.2022).

...