Af hverju þarf maður að læra dönsku, af hverju ekki bara norsku eða sænsku?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju þarf maður að læra dönsku, af hverju ekki bara norsku eða sænsku?
Dönskukennsla á Íslandi á rætur að rekja til sameiginlegrar sögu Dana og Íslendinga. Mikill fjöldi sögulegra heimilda er skrifaður á dönsku og um aldir notuðu Íslendingar dönsku í samskiptum sínum við Dani. Langt fram á tuttugustu öld gegndi danska lykilhlutverki í íslenskum skólum þar sem drjúgur hluti námsefnisins, til dæmis í menntaskólum, var á þessu máli.

Dönskukunnátta var einnig og er enn mikilvæg fyrir alla þá fjölmörgu Íslendinga sem hafa stundað nám í Danmörku. Af þessu sést að danska tengist með órjúfanlegum hætti íslenskri menningarsögu. Með auknu sjálfstæði Íslendinga breyttist staða dönskunnar hér á landi, en engu að síður hefur hún löngum verið og er enn skyldunámsgrein í íslenskum grunn- og framhaldsskólum. Sögulegar ástæður réðu því að upphaflega var farið að kenna dönsku á Íslandi en ekki sænsku eða norsku og stjórnvöld hafa ákveðið að viðhalda þeirri hefð.

Samkvæmt nýrri námskrá fyrir grunn- og framhaldsskóla á danskan að vera lykill Íslendinga að Norðurlandamálum, það er hún á að vera samskiptamál Íslendinga við aðrar norrænar þjóðir. Margt bendir til þess að danskan sé ágætlega til þess fallin að gegna þessu lykilhlutverki. Danska er kennd sem erlent mál á Grænlandi og í Færeyjum og því hentar hún vel í samskiptum við þessar grannþjóðir okkar. Þá hefur reynslan sýnt, að flestir Íslendingar sem ná góðum tökum á dönsku eiga yfirleitt auðvelt með að skilja norsku- og sænskumælandi fólk og jafnframt eiga þeir auðvelt með að gera sig skiljanlega, ef þeir aðlaga dönskuna íslenskum framburði. Fyrir því liggja meðal annars málsögulegar ástæður.

Um það leyti sem Ísland byggðist var sama málið talað víðast hvar á Norðurlöndum, það er fornnorræna. Þetta mál þróaðist smám saman í ólíkar áttir og úr urðu þjóðtungur Svía, Dana, Norðmanna, Færeyinga og Íslendinga. Mál þessara þjóða eru skyld, til dæmis eiga þau að miklu leyti sameiginlegan orðaforða og setningaskipan er lík, en jafnframt eru þau ólík til dæmis hvað varðar framburð. Ef málin eru borin saman innbyrðis eru sum norræn mál líkari en önnur. Í því sambandi er talað um tvo málaflokka, það er annars vegar austurnorræn mál, en þau eru sænska og danska og hins vegar vesturnorræn mál, en þau eru norska, færeyska og íslenska.

Vesturnorrænu málin eiga það sameiginlegt að líkjast meira fornnorrænu en austurnorrænu málin og er íslenskan talin líkust fornnorrænu af vesturnorrænu málunum þar sem hún hefur tekið minnstum breytingum. Þar sem norska er skyldari íslensku en danska (bæði vestnorræn mál) ættu Íslendingar alla jafna að eiga auðveldara með að læra norsku en dönsku. En sá fylgir böggull skammrifi að þó þeir skilji norsku geta þeir átt í erfiðleikum með að skilja dönsku vegna þess hve framburðurinn er ólíkur. Það er því skynsamlegt að læra mál sem tilheyrir öðrum málaflokki en íslenska.

Eins og áður er getið eiga Íslendingar auðvelt með að breyta framburði sínum á dönsku og tala hana með svolítið íslenskulegum framburði. Þetta málafbrigði er oft kallað skandinavíska og reynslan sýnir að yfirleitt vefst það ekki fyrir grannþjóðum okkar að skilja þetta íslenska afbrigði af dönsku.

...