Hvað eru stóru brandajól?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað eru stóru brandajól?
Talað er um brandajól þegar jól falla þannig á vikudaga að margir helgi- og frídagar lenda í röð. Nákvæm skilgreining á stóru og litlu brandajólum hefur lengi verið á reiki og var það þegar á 18. öld. Elsta heimild sem til er um brandajól er rituð af Árna Magnússyni um 1700:

Brandajól kalla gamlir menn á Íslandi þá jóladag ber á mánadag, áttadag á mánadag og þrettánda á laugardag. Segja þeir þá, eftir jólaskrá, hætt við húsbruna, aðrir halda það so kallað af miklum ljósabrennslum. Aðrir segja brandajól heita ei nema þegar jóladagurinn var fyrra árið á laugardegi og stökkur vegna hlaupárs á mánadag. Sed alterum communius (AM 732 a XII 4to).

Samkvæmt öðrum heimildum var einnig stundum talað um brandajól þegar sunnudagur lenti á eftir jólahelginni, það er á þriðja í jólum. Jón frá Grunnavík (AM 433 fol.) kallar það brandajól hin minni en kallar það brandajól hin meiri þegar jóladagur lendir á mánudegi.

Aðrar heimildir eru til þar sem annar skilningur er lagður í brandajól og einnig breyttist þetta eftir að laugardagurinn var gerður að almennum frídegi á 20. öld. Þó hljóta jólin í ár (árið 2000) að teljast til brandajóla þar sem fjórir frídagar fást í röð. Rétt er að benda á að þau uppfylla bæði skilyrðin sem Árni Magnússon nefnir; jóladag ber upp á mánudag og þetta ár er hlaupár. Einnig uppfylla þau skilyrði Jóns frá Grunnavík um brandajól hin meiri sem einnig mætti kalla stóru brandajól.

Sjá meira um brandajól hér á vefsetri Almanaks Háskóla Íslands.

Heimildir:

Almanak Háskóla Íslands

Árni Björnsson (1993), Saga daganna, Reykjavík: Mál og menning.

...