Hvað eru samsætur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað eru samsætur?
Frumeindir (atóm) samanstanda af jákvætt hlöðnum kjörnum og neikvætt hlöðnum rafeindum á sveimi umhverfis kjarnana. Frumeindakjarnar samanstanda ennfremur af jákvætt hlöðnum róteindum og óhlöðnum nifteindum. Fjöldi róteinda segir til um sætistölu viðkomandi frumeinda og er hún einkennandi fyrir viðkomandi frumefni (nánar er fjallað um þetta í svari sama höfundar við spurningunni Hvað er lotukerfið?).

Frumeindir ákveðins frumefnis geta hins vegar haft mismargar nifteindir. Slíkar frumeindir nefnast samsætur. Dæmi um slíkt eru samsætur frumefnisins vetnis sem inniheldur einungis eina róteind. Algengasta samsæta vetnis, einfaldlega nefnd vetni, inniheldur enga nifteind og hefur einkennistáknið ¹H₁.

Auk þess eru til sjaldgæfari samsæturnar, tvívetni (þungt vetni, e. deuterium) (²H₁ eða D) og þrívetni (e. tritium) (³H₁ eða T). Hávísirinn (e. superscript) í táknum samsætanna tilgreinir heildarfjölda kjarnaagna (róteinda og nifteinda), en lágvísirinn tilgreinir fjölda róteinda.

Vatn (sameindatákn: H₂O) með vetnissamsætur ²H₁ (þungt vetni) nefnist þungt vatn en nánar er fjallað um það í svari Finnboga Óskarssonar við spurningunni Hvað er þungt vatn og til hvers er það notað?

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Hvernig get ég fundið út fjölda nifteinda í kjarna frumeindar ef ég þekki fjölda róteinda? eftir Emelíu Eiríksdóttur
• Hvað er rafdrægni? eftir Emelíu Eiríksdóttur

Heimildir:

• Samsætur hjá háskólanum í Colorado.
• Samsætur hjá Berkeley háskóla.
• Hvað er lotukerfið eftir Ágúst Kvaran.
• Hvað er þungt vatn og til hvers er það notað? eftir Finnboga Óskarsson.

...