Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 04:55 • sest 21:57 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 05:20 • Sest 12:10 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 00:37 • Síðdegis: 13:22 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:14 • Síðdegis: 19:34 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Er fagn viðurkennt íslenskt orð?

Eiríkur Rögnvaldsson

Orðið fagn er bæði að finna í Íslenskri orðabók og Íslenskri nútímamálsorðabók í merkingunni ‘tilþrifamikið látbragð íþróttamanns sem fagnar góðum árangri í keppni, t.d. við að skora mark í knattspyrnu’. Þetta orð er a.m.k. aldarfjórðungs gamalt í málinu – elsta dæmi sem ég finn um það er í Morgunblaðinu 1998: „Þetta „fagn“ framherjans var gagnrýnt af mörgum, m.a. dómara úr heimsmeistarakeppninni.“ Í ræðu á Alþingi 2001 var sagt: „En ég ítreka fögnuð minn og segi eins og í Vestmannaeyjum að mörg „fögn“ eru á bak við það að hv. þm. skuli þó vera opinn fyrir breytingunum.“ Í DV 2002 segir: „Það var mikið talað um það fyrir æfingu að ég skoraði aldrei og gæti því aldrei tekið þetta fagn.“ Í elstu dæmum eru oft hafðar gæsalappir um orðið.

Einhverjum gæti fundist orðið fagn óþarft vegna þess að málið á önnur nafnorð mynduð af fagna – orðin fagnaður ‘gleðskapur, veisla’ og fögnuður ‘það að fagna, mikil gleði’ eru leidd af þessari sögn með viðskeytinu -uður. En fagn er sérstök tegund af gleðskap og þess vegna ekkert óeðlilegt að til verði sérstakt orð til að tákna þá merkingu. Á myndinni sést norska fótboltakonan Ada Heberberg fagna sigri með liði sínu Olympique Lyon.

Fáein dæmi má finna um fagn í blöðum og á samfélagsmiðlum frá fyrsta áratug þessarar aldar, en eftir 2010 verður það mjög algengt og í Risamálheildinni eru dæmin um það a.m.k. hátt á annað þúsund. Einhverjum gæti fundist orðið óþarft vegna þess að málið á önnur nafnorð mynduð af fagna – orðin fagnaður ‘gleðskapur, veisla’ og fögnuður ‘það að fagna, mikil gleði’ eru leidd af þessari sögn með viðskeytinu -uður. En fagn er sérstök tegund af gleðskap og þess vegna ekkert óeðlilegt að til verði sérstakt orð til að tákna þá merkingu. Orðið er myndað af sögninni fagna með því að sleppa nafnháttarendingunni -a. Slík orðmyndun er eðlileg og algeng og orðið fellur vel að málinu og rímar við önnur hvorugkynsorð eins og agn, gagn og magn.

Í Íslenskri orðabók er orðið sagt „óformlegt“ og í Íslenskri nútímamálsorðabók er það sagt „óstaðfest nýyrði“. Það er í sjálfu sér eðlilegt – orðið er nýlegt og það tekur tíma fyrir okkur að venjast eða sætta okkur við ný orð, auk þess sem þetta orð er komið úr íþróttamáli sem oft þykir fremur óformlegt og ekki fínt. Sumum virðist líka finnast orðmyndun af þessu tagi tilheyra óformlegu máli og vissulega er hún algeng þar þótt ýmis orð sem svona eru mynduð séu fullgild í málinu og hafi verið það lengi. En út frá þessu má velta því fyrir sér hvað þurfi til að orð fái fulla viðurkenningu – séu höfð án gæsalappa í rituðu máli og tekin athugasemdalaust í orðabækur. Það er erfitt að segja, en mér finnst allavega fagn hafa unnið sér inn viðurkenningu.

Mynd:

Höfundur

Eiríkur Rögnvaldsson

Eiríkur Rögnvaldsson

prófessor emeritus í íslenskri málfræði

Útgáfudagur

9.4.2024

Spyrjandi

Ásdís

Efnisorð

Tilvísun

Eiríkur Rögnvaldsson. „Er fagn viðurkennt íslenskt orð?“ Vísindavefurinn, 9. apríl 2024. Sótt 2. maí 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=86345.

Eiríkur Rögnvaldsson. (2024, 9. apríl). Er fagn viðurkennt íslenskt orð? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=86345

Eiríkur Rögnvaldsson. „Er fagn viðurkennt íslenskt orð?“ Vísindavefurinn. 9. apr. 2024. Vefsíða. 2. maí. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=86345>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Er fagn viðurkennt íslenskt orð?
Orðið fagn er bæði að finna í Íslenskri orðabók og Íslenskri nútímamálsorðabók í merkingunni ‘tilþrifamikið látbragð íþróttamanns sem fagnar góðum árangri í keppni, t.d. við að skora mark í knattspyrnu’. Þetta orð er a.m.k. aldarfjórðungs gamalt í málinu – elsta dæmi sem ég finn um það er í Morgunblaðinu 1998: „Þetta „fagn“ framherjans var gagnrýnt af mörgum, m.a. dómara úr heimsmeistarakeppninni.“ Í ræðu á Alþingi 2001 var sagt: „En ég ítreka fögnuð minn og segi eins og í Vestmannaeyjum að mörg „fögn“ eru á bak við það að hv. þm. skuli þó vera opinn fyrir breytingunum.“ Í DV 2002 segir: „Það var mikið talað um það fyrir æfingu að ég skoraði aldrei og gæti því aldrei tekið þetta fagn.“ Í elstu dæmum eru oft hafðar gæsalappir um orðið.

Einhverjum gæti fundist orðið fagn óþarft vegna þess að málið á önnur nafnorð mynduð af fagna – orðin fagnaður ‘gleðskapur, veisla’ og fögnuður ‘það að fagna, mikil gleði’ eru leidd af þessari sögn með viðskeytinu -uður. En fagn er sérstök tegund af gleðskap og þess vegna ekkert óeðlilegt að til verði sérstakt orð til að tákna þá merkingu. Á myndinni sést norska fótboltakonan Ada Heberberg fagna sigri með liði sínu Olympique Lyon.

Fáein dæmi má finna um fagn í blöðum og á samfélagsmiðlum frá fyrsta áratug þessarar aldar, en eftir 2010 verður það mjög algengt og í Risamálheildinni eru dæmin um það a.m.k. hátt á annað þúsund. Einhverjum gæti fundist orðið óþarft vegna þess að málið á önnur nafnorð mynduð af fagna – orðin fagnaður ‘gleðskapur, veisla’ og fögnuður ‘það að fagna, mikil gleði’ eru leidd af þessari sögn með viðskeytinu -uður. En fagn er sérstök tegund af gleðskap og þess vegna ekkert óeðlilegt að til verði sérstakt orð til að tákna þá merkingu. Orðið er myndað af sögninni fagna með því að sleppa nafnháttarendingunni -a. Slík orðmyndun er eðlileg og algeng og orðið fellur vel að málinu og rímar við önnur hvorugkynsorð eins og agn, gagn og magn.

Í Íslenskri orðabók er orðið sagt „óformlegt“ og í Íslenskri nútímamálsorðabók er það sagt „óstaðfest nýyrði“. Það er í sjálfu sér eðlilegt – orðið er nýlegt og það tekur tíma fyrir okkur að venjast eða sætta okkur við ný orð, auk þess sem þetta orð er komið úr íþróttamáli sem oft þykir fremur óformlegt og ekki fínt. Sumum virðist líka finnast orðmyndun af þessu tagi tilheyra óformlegu máli og vissulega er hún algeng þar þótt ýmis orð sem svona eru mynduð séu fullgild í málinu og hafi verið það lengi. En út frá þessu má velta því fyrir sér hvað þurfi til að orð fái fulla viðurkenningu – séu höfð án gæsalappa í rituðu máli og tekin athugasemdalaust í orðabækur. Það er erfitt að segja, en mér finnst allavega fagn hafa unnið sér inn viðurkenningu.

Mynd:

...