Hverjir eru maóríar og hver er uppruni þeirra?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hverjir eru maóríar og hver er uppruni þeirra?
Maóríar eru frumbyggjar Nýja-Sjálands. Forfeður þeirra sigldu þangað frá Austur-Pólýnesíu, það er Tahítí, Samóaeyjum og Tonga, seint á 13. öld, eða um 1280. Rannsóknir á þróun tungumála og DNA-rannsóknir sýna fram á uppruna þeirra, en núverandi tungumál þeirra svipar mjög til tungumálsins sem er talað á þeim slóðum.

Maóríar voru fyrstu mennirnir til þess að setjast að á Nýja-Sjálandi og byggðu upp sinn eigin menningarheim. Meðal annars þróuðu þeir sitt eigið tungumál, goðafræði og sérstaka listahefð. Samfélag þeirra var þó engan veginn friðsamt, en mikið var um samkeppni og jafnvel harðneskjulegan hernað milli ættbálka.

Á tímum landafunda Evrópumanna á 17. og 18. öld breyttist samfélag maóríanna. Evrópubúar báru sjúkdóma með sér sem stráfelldu marga innfædda þar sem ónæmiskerfi maóríanna réðu ekki við þá. Maóríar misstu einnig mikinn hluta lands síns, sem þeir höfðu hingað til haft út af fyrir sig. Samskipti milli frumbyggjanna og aðkomumannanna voru að mestu friðsamleg en árið 1840 var Waitangi-samningurinn undirritaður af mörgum höfðingjum maóría af norðureyju Nýja-Sjálands auk fulltrúa bresku krúnunnar. Hann fjallaði um að maóríar og evrópskir innflytjendur skyldu lifa í friði sem nýlenda undir bresku krúnunni og veitti maóríum réttindi sem breskir þegnar. Þó fækkaði maóríum ört og þjóðfélagi þeirra hnignaði á þessum tíma. Þeim fór þó aftur að fjölga undir lok 19. aldar.

Á áttunda áratug 20. aldar kom fram öflug hreyfing sem stóð fyrir mörgum fjölmennum mótmælum til að vekja athygli á málefnum maóría. Mótmælin snerust meðal annars um landareignir, tungumál og kynþáttafordóma. Mótmælendur töldu að mikil landsvæði hefðu verið tekin af maóríum á ólögmætan hátt og kröfðust þess að bætt yrði fyrir það. Einnig börðust þeir fyrir endurreisn tungumáls og menningar maóría en börn þeirra höfðu einungis mátt tala ensku í skólum sínum sem leiddi til þess að kynslóðir maóría ólust upp með litla kunnáttu í tungumáli forfeðra sinna. Árið 1987 var tungumál maóría viðurkennt sem opinbert tungumál á Nýja-Sjálandi og nýsjálensk stjórnvöld hafa unnið í að bæta fyrir sögulega glæpi sína gegn maóríum. Í dag eru um 600.000 maóríar á Nýja-Sjálandi en einnig búa einhverjir í Ástralíu, Bandaríkjunum og Kanada.

Heimildir:

• wikipedia - Maori people
• wikipedia - Maori protest movement
• Nýja Sjáland - síðasta landnám sögunnar. Tímans rás, 8. 3. 2011. Sótt 13. 6. 2012
• Stórmerkilegir Maóríar - Morgunblaðið, 27. mars 2004.

Myndir:

• Fáni: wikipedia. Sótt 13. 6. 2012.
• Fagnandi fólk: wikipedia. Ljósmyndari er Broddi Sigurðarson. Sótt 14. 6. 2012.

Spurningin hljóðaði upprunalega svona:

Hverjir eru maóríar? Hvaðan koma þeir, það er hver er uppruni þeirra? Eru þeir ekki eins og við nema með þessa sögu á bak við sig?

---

Þetta svar er eftir nemendur í Háskóla unga fólksins, námskeiðum á vegum HÍ fyrir 12-16 ára ungmenni í júnímánuði 2012....