Hvaða áhrif, góð eða slæm, geta framandi lífverur haft á vistkerfi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða áhrif, góð eða slæm, geta framandi lífverur haft á vistkerfi?
Samgöngur hafa batnað gríðarlega og flutningar fólks og varnings um heiminn hafa aukist mjög á síðustu öld og raunar síðustu öldum. Ein afleiðing þessara flutninga er að ýmsar tegundir plantna og dýra hafa verið flutt út fyrir sín náttúrulegu heimkynni, ýmist viljandi eða óviljandi, og til svæða sem áður voru þeim lokuð af líffræðilegum eða landfræðilegum orsökum.

Yfirleitt tekst aðeins fáeinum framandi tegundum að aðlaga sig nýjum heimkynnum og taka sér bólfestu og aðeins nokkrar þeirra reynast hafa skaðleg áhrif. Framandi tegundir sem orðið hafa til vandræða eru meðal annars plöntur, eins og garðarós (Rosa rugosa), sem hafa náð sér á strik á kostnað plantna sem fyrir voru, og dýr, eins og ameríski minkurinn (Mustela vison) en hann hefur breitt úr sér með örlagaríkum afleiðingum fyrir evrópska minkinn (Mustela lutreola) á meginlandi Evrópu.

Tegundir sem hafa vísvitandi verið fluttar á tiltekinn stað geta í kjölfarið breiðst út til nýrra svæða þar sem þær reynast oftast skaðlegar fyrir vistkerfið. Eitt dæmi um slíkt er bísamrottan (Ondatra zibethicus), sem var af ásettu ráði flutt til Finnlands snemma á 20. öld til veiða, en breiddist síðan út til Svíþjóðar og Noregs og hefur nú umtalsverð áhrif á lífríki við ár og læki.

Annað dæmi, og eflaust mun veigameira, eru áhrif rotta (Rattus spp.) og katta (Felis catus) á dýralíf víða á eyjum Kyrrahafs. Ótal dæmi er um að upprunalegar tegundir verði undir í samkeppni við þessar aðkomutegundir. Í Bandaríkjunum er árlegur hagrænn kostnaður vegna tjóns og fyrirbyggjandi aðgerða gagnvart framandi lífverum á landbúnað og í skógariðnaði í Bandaríkjunum rúmir 130 milljarðar dollara.

Oft eru þessar tegundir fluttar til framandi slóða sem gæludýr eða skrautplöntur en breiðast svo út í óbyggðir og valda þar oft miklum breytingum líkt og minnst var á hér að ofan. Hér á landi er ameríski minkurinn sjálfsagt þekktasta dæmið en áhrif hans á lífríki landsins tengjast fyrst og fremst fuglalífi.

En hafa framandi lífverur haft jákvæð áhrif á vistkerfið? Þegar kemur að einstökum lífverum kunna einhverjir að svara spurningunni játandi meðan aðrir svara neitandi. Eitt dæmi er alaskalúpínan (Lupinus nootkatensis). Landnám hennar er meðal annars á söndum sunnanlands þar sem víða eru komnar miklar lúpínubreiður, til dæmis á Mýrdalssandi og Sólheimasandi. Þessar breiður skapa meðal annars skilyrði fyrir varp ýmissa fuglategunda. Skilyrði sem áður voru ekki til staðar á söndunum.

Hér er þó aðeins um eina hlið málsins að ræða þar sem mikið hefur verið deilt um tilvist og notkun hennar við uppgræðslu undanfarna áratugi. Þó er hægt að tína til dæmi þar sem menn eru almennt sammála um jákvæð áhrif framandi lífvera á vistkerfið. Eitt slíkt dæmi er asíska ostran en hún síar betur mengað vatn en sú ameríska (Crassostrea virginica). Þær asísku vaxa einnig hraðar og hafa meira þol gegn sjúkdómum.

Myndir:

• American mink - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 20.1.2013).
• Muskrat - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 20.1.2013).
• Lupinus nootkatensis - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 20.1.2013).

...